Crkva Svetog Tome u Kutima, u blizini Herceg Novog
Ova crkva se nalazi u Kutskom polju, u zaseoku Presjeka, u blizini brda Dragomir u Crnoj Gori. Grubo je datiran u drugu polovinu 11. vijeka prema analognim zgradama, a prema legendi srušen je na kraju.
Unutar zgrada otkrivena je vrlo zanimljiva ploča. Podijeljen je u dva nivoa. U gornjem nivou isklesana je tročlana uvijena loza, čiji niti čine četiri kružna okvira u kojima se izmjenjuju dva prikaza lava i orla.
Na donjem, glavnom, dijelu ploče nalazi se krst ukrašen tročlanim isprepletenim trakama u obliku pletenice. Oko njega su dva simetrično postavljena anđela u položaju za molitvu i dva orla raširenih krila, okrenuti prema križu.
Istraživači vjeruju da je ovo predstavljanje ranokršćanske teme „Poklonjenje križu“, poznate još iz doba vizantijskog cara Justinijana, gdje su orlovi simboli kršćanskih vjernika.
1959. godine u ruševinama, koje se danas nalaze u Zavičajnom muzeju Herceg Novi, pronađeno je mnogo fragmenata fresaka.
Crkva u Ošlju kod Stona
Crkva se nalazi u današnjoj Hrvatskoj ispod strmog brda na kojem se, prema legendi, nalazio utvrđeni grad zahumskog vladara Mihaila Viševića, koji je bio oblasni gospodar u prvoj polovini 10. vijeka.
Ovo je građevina kružne osnove, sa osam polukružnih udubljenja, takozvani osmolist. Na zapadu je predvorje koje je vjerojatno dodano nešto kasnije.
O ovoj crkvi postoje legende da su u njenoj blizini sahranjena zlatna zvona.
Nažalost, crkva je uglavnom bila srušena. Danas su ostali samo zidovi, sačuvani od 2 do 4 metra visine.
Crkva sv. Ivana u Zatonu na Limu
Crkva se nalazi u selu Zaton u blizini Bijelog Polja u Crnoj Gori. Baza je u obliku trolista, sa polukružnim apsidama. Zatonski trikonh nastao je krajem 10. ili početkom 11. vijeka, najvjerovatnije kada se vlast cara Samuela proširila na to područje.
Bazilika u Martinićima
Nalazi se na lokalitetu Gradina u blizini sela Martinići, nadomak Podgorice u današnjoj Crnoj Gori, možda na mestu grada Lontodukla.
Pronađene su kamene grede u kojima su natpisi isklesani na grčkom i latinskom jeziku i u kojima se spominje Arhanđeo Mihael, najvjerovatnije kao svetac zaštitnik crkve. Daljim iskopavanjima pronađeno je još nekih fragmenata grčkog teksta, koje su neki istraživači povezali sa osnivačem. To bi mogao biti Petar Gojniković, knez srpskih zemalja u periodu od 892. do 918. godine.
Činjenica da su natpisi na grčkom jeziku može ukazivati na to da datiraju u doba vizantijske vladavine na teritoriji Dukle. Otprilike, gradnja bi se mogla smjestiti u period vladavine vizantijskog cara Vasilija, što je ujedno i vremensko razdoblje opšteg pokrštavanja Srba.
Ostaci zgrade otkriveni su 1956. godine. Nema istorijskih podataka o bazilici, a sva saznanja o njoj temelje se na arheološkim istraživanjima u periodu između 1972. i 1989. godine.
Djetelina šestolist u Rogačićima kod Sarajeva
Ostaci ove crkve nalaze se u blizini sela Blažuj, na pruzi koja od Sarajeva vodi do Mostara u današnjoj Bosni i Hercegovini. Gotovo da nema podataka o njoj. Izgrađena je najverovatnije krajem 9. i početkom 10. vijeka.
Crkva Svetog Đorđa u Zvečanu
Srednjovjekovni grad Zvečan nalazi se u blizini Kosovske Mitrovice, na istoimenom brdu, na ušću rijeke Sitnice u Ibar. Moguće je da ga je sagradio veliki srpski župan Vukan krajem 11. vijeka. Prvo spominjanje Zvečana je u djelu vizantijske princeze Ane Komnin, koja navodi da je došlo do sukoba između njenog oca, cara Aleksija, i župana Vukana.
U to vrijeme Zvečan je bio srpski grad.
O gradu i ovoj crkvi spominju se legende u kojima se spominju životi Stefana Nemanje, a napisali su ga njegov sin Stefan Prvovenčani i Domentijan.
Naime, prema legendi, Stefan Nemanja se molio svetom Đorđu pre bitke na Pantinu 1168. godine. Kada je bio u blizini grada Zvečana, gde je bila crkva posvećena Svetom Đorđu, veliki župan poslao je jednog od svojih sveštenika da tamo vrši večernju molitvu, liturgiju i druga bogosluženja.
Dok su se sveštenici odmarali od ovih službi, sveti Đorđe mu se ukazao u obliku vojnika, rekavši: „Ja sam sluga Hrista Georgija, pomoći ću vašem gospodaru Nemanji da pobedi neprijatelja.“
Sutradan je, prema legendi, Nemanja, uz pomoć Svetog Đorđa, porazio svoju braću u bici.
U ovoj crkvi je 1321. godine sahranjen Konstantin, sin kralja Milutina. Deset godina kasnije, Stefan Dečanski je zadržan u gradu i najvjerovatnije ubijen.
Turci su osvojili Zvečan 1396. godine, nakon čega je crkva napuštena, a njezini ostaci iskopani su tek 1957. godine.
Crkva Bogorodice u Toplici
Ovo je zadužbina Stefana Nemanje i nažalost gotovo je potpuno uništena. Nalazi se na levoj obali reke Toplice, u blizini ušća Kosanice, oko tri kilometra istočno od Kuršumlije.
Originalna građevina datira iz vizantijskog perioda, a Nemanja ju je obnovio po dolasku u ta područja. Tačna godina obnove nije poznata. Otprilike se nalazi oko 1160. godine, pre nego što je Stefan Nemanja stupio na presto Velikog okruga.
Crkva je potpuno napuštena nakon 1690. Ruševine su prvi put istražene 1921.
Loading ...
